ثبت طرح های صنعتی

حقوق مالکیت صنعتی در خاکریز اول صنعت ، تجارت و تحقیقات قرار دارد. عدم توجه به این حقوق موجبات ضرر  و زیان جبران ناپذیری به فعالان این عرصه ها وارد خواهد آورد. در تجارت علاوه بر مبادله کالا که در آن کیفیت و کمیت نقش اساسی را دارد اعتبار معامله کننده و کالای مورد معامله نیز بسیار تأثیرگذار است،یا در ابتکار و نوآوری حفظ حقوق پدید آورده باعث تشویق وی و سایرین می گردد. بعنوان مثال حسن نام تجاری یک کالا ، سرعت فروش آنرا برای فروشنده بالا برده باعث سهولت در بازاریابی می گردد و یا ظاهر زیبا و بسته بندی منحصر به فرد کالا، عامل کلیدی در جلب و جذب مشتریان شده و موجبات موفقیت محصول در بازار می شود یا ثبت و حمایت از حقوق مبتکرین و مخترعان باعث رشد شگرفت علم و دانش می گردد.

یکی از جنبه حقوق مالکیت صنعتی ، حقوق ثبت طرح های صنعتی می باشد که به شکل و ظاهر، ترکیب خطوط و رنگ ها از نظر جذابیت کالا (محصول) توجه دارد.

قبل از اینکه تولید محصولات به شکل ماشینی و با تیراژ بالا یا به اصطلاح سری زنی شروع شود کالاها در کارگاههای کوچک بصورت دستی و توسط سازنده تزیین می شد. اما پس از انقلاب صنعتی تولید کالاها فقط برای رفع نیاز به سرعت تولید می گردید. هیچ توجهی به ظاهره آن از نظر زیباشناختی نداشتند. تولید کنندگان سنتی به شکل ضمخت  و نازیبای آن ایراد می‌گرفتند.لذا تولید کنندگان صنعتی را بر آن داشت که از هنرمندان و طراحان جهت زیباسازی و تزیین محصولات خود دعوت نمایند که ظاهر محصولات زیباتر و جذاب تر گردد تا ضمن رفع نیاز مصرف کننده ، استفاده از آن هم آسان و چشم نواز باشد.از طرفی وجود رقابت بین تولیدکنندگان یک نوع کالا آنان را مجبور می ساخت که برای جلب و جذب مشتری بیشتر محصولات خود را تزیین و هر روز زیباتر نمایند و این روند زیباسازی ادامه پیدا کرد که امروزه بسیاری از محصولات بدون تغییر کیفیت و کارکرد آنها هر روز شکل جدیدی پیدا می کنند و سرعت رشد و تنوع آنها بقدری زیاد است که باعث شگفتی می شود.

تعداد زیادی از طراحان، هنرمندان و تولید کنندگان زیادی در زمینه طراحی و تولید محصولات مختلف فعالیت دارند و از قوانین طرح صنعتی انتظار دارند که از حقوق آنان حمایت نماید، خوشبختانه مکانیسم مناسب قانونی بوجود آمده است ولی اکثر آنان از وجود چنین قوانینی بی خبر هستند. بعبارتی وقتی محصولی طراحی شد پس از زحمات فراوان تولید سپس به بازار مصرف عرضه  می گردد وقتی با استقبال مصرف کننده روبرو شد همه رقبا سعی می‌کنند که همان محصول را تولید نمایند. در حالیکه می دانیم ساختن یک محصول و ابداع آن بسیار مشکل تر از کپی کردن آن می باشد. یکی از دغدغه های دائمی طراحان و  تولید کنندگان سوء استفاده از طرح های آنها پس از افشا می باشد.

خوشبختانه دراین راستا ، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، توانسته است بعنوان متولی امر مالکیت صنعتی در ا جرای سیاستهای توسعه قضائی با همکاری دستگاههای اجرایی و نهادهای ذیربط داخلی و بهره گیری از ظرفیتهای حقوقی و فنی سازمان جهانی مالکیت معنوی اقدامات اساسی جهت بهبود اصلاح و به روز نمودن قوانین و مقررات حقوق مالکیت صنعتی و  توسعه منابع انسانی و مکانیزه نمودن مراحل ثبتی با بهره گیری از امکانات نرم افزاری و سخت افزاری مناسب انجام و در حال حاضر نیز با پیگیری های بعمل آمده بخشی از مراحل ثبت به صورت الکترونیکی و از طریق سایت (iripo.ssaa.ir)و بدون نیاز به حضور متقاضی ا رائه و نتیجه مربوطه نیز به صورت پیامک ، ایمیل (پست الکترونیک) با مراجعه به سایت به اطلاع افراد می رسد.

 

-طرح صنعتی چیست؟

از نظر قانون ثبت اختراعات‌، طرحهای صنعتی‌و علائم تجاری((( هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه‌بعدی با خطوط‌، رنگها و یا بدون آن‌، به‌گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است‌. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی‌باشد. )))

 

((((ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط ، رنگ یا بدون آن بگونه ای که ترکیب یا شکل یک فراورده را از نظر تزیینی و زیباشناختی تغییر داده و باعث جذب مصرف کننده گردد را طرح صنعتی می گویند . در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نسخه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت قانون نمی باشد ))))

 آیا می دانستید اگر طرح جدیدی برای محصولات تولیدی خود ایجاد کرده اید یا بسته بندی منحصر به فردی ابداع کرده اید قبل از افشا باید آنرا ثبت نمائید؟ هر تغییر در شکل ظاهر یا نوع بسته بندی که باعث زیبا شدن محصول تولیدی شما گردید و باعث جذابیت محصولات شما  برای مصرف کننده موجب شود را قبل از افشا، بهتر است ثبت نمایید تا جلو سو استفاده رقبای خارجی و داخلی در بازارهای هدف گرفته شود.با ثبت طرح صنعتی شما می توانید به راحتی جلو و واردات یک محصول که تقلیدی از طرح تولیدی ثبت شده شما است را بگیرید.

طرح صنعتی دایره وسیعی از محصولات صنعتی، خانگی ، اداری، ورزشی ، صنایع دستی، اسباب بازی ، مبلمان اداری ، لوازم برقی، خودرو و قطعات آن، ابزار های فنی و پزشکی بهداشتی ، اقلام لوکس، تزئینی ، منسوجات ، فرش و لباس ، ظروف آشپزخانه ، مصنوعات پلاستیکی و حتی بسته بندی طیف وسیعی از محصولات را شامل می شود . از اینرو و وفق ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی علائم تجاری مصوب 1386 هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی یا خطوط، رنگها و یا بدون آن به گونه ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصول از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی است". در ضمن طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییرشکل ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی شود.

شاید یک طراح در طراحی طرح موردنظر به جنبه های مختلف مانند باب میل بازار ، انبار داری  ، تعمیر و نگهداری ، حمل و نقل ، تولید سریع و کم هزینه  ... را در نظر داشته باشد اما آنچه را این قانون  به تعبیری دیگر حقوق طرح صنعتی حمایت می کند فقط  شکل و ظاهر آن  محصول آنهم از جنبه زیبایی شناسی  را شامل می گردد در سایر خصوصیات ،بخصوص ویژگی فنی یا عملکردی آن تحت حمایت این قانون نمی باشد.

 

- چرا طرح های صنعتی باید حمایت شوند؟

طرح صنعتی ارزش یک محصول را افزایش می هد. طرح صنعتی باعث می شود یک محصول برای مشتریان جذاب باشد و ممکن است حتی علت منحصر به فرد فروش محصولات گردد. بنابراین کسب حمایت از طرح های صنعتی جزء راهبردهای اصلی کسب و کار برای هر طراح یا تولید کننده باشد.

با حمایت از یک طرح صنعتی از طریق ثبت آن در اداره مالکیت صنعتی مالک از حق استفاده انحصاری و جلوگیری از نسخه برداری غیر مجاز یا تقلید توسط اشخاص ثالث برخوردار می شود. این امر ازنظر تجاری کاری مهم است چون توانائی رقابت کسب و کار را بهبود می بخشد و اغلب با خلق یک یا چند طرح جدید باعث افزایش درآمد  می گردد . از طرفی ارزش و اعتبار برند در طراحی های آن بنگاه اقتصادی بستگی دارد .

 

 

- ثبت طرح صنعتی چه امتیازی را موجب می گردد؟

-    ثبت یک طرح صنعتی به مالک حق انحصاری از نسخه برداری غیر مجاز و تقلید توسط اشخاص ثالث جلوگیری می نماید.

-   ثبت طرح های صنعتی فعالیت صادقانه تجاری و رقابت عادلانه را تشویق می کند ضمن اینکه به نوبه خود تولید طیف وسیعی از محصولات که از نظر زیبائی شناختی جذاب هستند را ارتقاء خواهد داد.

- ثبت یک طرح ارزشمند باعث بازگشت مطلوب سرمایه گذاری شده چرا که مالک طرح باتوجه به اینکه اطمینان از انحصاری بودن محصول خود دارد در ارتقاع کیفیت آن دقت نموده و این امر موجب شناخت محصول و اطمینان بازار و مشتریان شده و در نتیجه درآمد بیشتری را بوجود می آورد.

- طرح های صنعتی دارائی تجاری هستند که می توانند ارزش و پرستیژ یک شرکت و محصولات آنرا افزایش دهد، هرچه موفقیت و عرضه یک طرح بیشتر باشد ارزش آن برای شرکت بیشتر خواهد بود.

- مالک طرح صنعتی ثبت شده می تواند با واگذاری اجازه بهره برداری از یک طرح به دیگر برای مدت مشخص از امتیازات لازم بهره مند گردد. به عبارتی دیگر طراح با نگاه تجاری می تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم به بازار تولید و تنوع محصولات کمک کند.

- ثبت یک طرح صنعتی به شرکت ها این فرصت را می دهد که میزان موفقیت محصولاتشان را در بازار ارزیابی نموده و با اطمینان از بازگشت سرمایه و انحصاری بودن آن نسبت به تولید و عرضه آن اقدام نمایند.

 

- طرح های جدید و خلاقانه چه تأثیری برکسب و کار دارند؟

بنگاههای اقتصادی اغلب زمان و منابع قابل ملاحظه ای برای ارتقاء میزان جذابیت محصولاتشان اختصاص می دهند. طرح های اصیل و جدید اغلب با اهداف زیر تهیه می شوند.

1- سازگار کردن محصولات به منظور اینکه برای بخش های خاص بازار جذابیت داشته باشند. تغییرات جزئی  در طرح برخی محصولات (مثلاًساعت) باعث می شود برای گروه های مختلف جنسیتی ، سنی، فرهنگی یا اجتماعی مناسب باشند. ضمن اینکه عملکرد اصلی یک ساعت بدون تغییر باقی می ماند، بطور کلی سلیقه کودکان و بزرگسالان در طراحی ممکن است متفاوت باشد. این نگاه به طراحی در بین تولیدکنندگان بسیار مهم و حیاتی است ، زیرا تولید کنندگان همواره به این موضوع توجه دارند که طرحی را برای بازار ایران تولید می کنند با طرحی که برای فلان کشور باید تفاوت داشته باشد و یا ا ستانهای مختلف به نوع بسته بندی رنگ و حتی کیفیت محصولات، دارای سلائق متفاوت هستند گروه صنعتی کودکان به قوطی شامپوهای تمایل دارند که دارای شکل عروسکی یا فانتزی باشد. لذا یک تولید کننده موفق باید خود را همواره تلاش می کند که خود را با سلائق آحاد جامعه تطبیق داد و درخواستهای آنان را اجابت نماید. اجرای این خواسته گروه های مختلف مردم مستلزم هزینه در زمینه مطالعه طراحی و غالب سازی خط تولید و حتی توزیع می باشد. لذا وقتی یک محصول برای یک بخش از جامعه یا قسمتی از نیاز بازار آماده و عرضه شد خیلی سریع توسط رقبا با هزینه بسیار نازل مهندسی معکوس و کپی برداری خواهد شد سپس برای جلوگیری از این کار و همچنین اطمینان از  برگشت سرمایه تنها راه ثبت کلیه محصولات و فرایندهای نوآورانه در کپی قالبهای حقوق مالکیت معنوی می باشد.

2- ایجاد بازار مناسب جدید: در یک بازار رقابتی، بسیاری از شرکت ها در پی ایجاد بازار مناسب از طریق معرفی طرح های مبتکرانه برای محصولات جدید خود هستند تا آنها را از محصولات رقبایشان متمایز سازند. این امر در خصوص اقلام عادی مانند انواع کفش، لوازم آشپزخانه ، لوازم خانه، لوازم اداری و همچنین اقلام گرانقیمت مانند جواهرات ، رایانه یا اتومبیل صادق است. بازار موجود تحت سیتره برندها و محصولاتی بوده . شما برای اینکه بتوانید جایی در این بازار پیدا کنید چاره ای نیست که یک حرف جدید برای گفتن داشته باشید باید برند خود را با محصولات جدید وارد بازار گردد و به بازار تحمیل کنید تا مصرف کننده از عادت گذشته دست کشیده تا به محصولات شما اقبال نمایند.

3- تقویت علائم: طرح های مبتکرانه اغلب با علائم متمایز کننده همراه هستند تا صفت مشخصه علائم تجارتی یک شرکت را ارتقاء بخشند. بسیاری از شرکت ها با تمرکز جدی بر طرح محصول خود وجهه علائم خود را بطور موفقیت آمیز ایجاد یا تغییر شکل می دهند. یک برند (علامت تجارتی) به تنهایی فقط با تبلیغات نمی تواند جایگاه خود را تثبیت نماید چون قاضی نهایی مردم هستند در واقع ، یک بار می توان مصرف کننده کلاه گذاشت سپس باید با مردم صادق بود و نه ابزار نیک یک برند بزرگ شود و اعتماد عمومی را جلب نماید باید خلاقیت و نوآوری داشته باشد و نیاز بازار مصرف را برآورده نماید تا از گردونه رقابت عقب نماند. برای اینکه این اقدامات نوآورانه توسط دیگران چپاول نشود. ابتدا باید آنرا ثبت نماید تا از حمایت قانونی برخوردار شود.

 

تقاضای ثبت طرح صنعتی به موجب اظهارنامه ثبت طرح صنعتی، مرجع ثبت شروع می گردد که باید عکس ، ترسیم و سایر مشخصات ظاهری کالا که تشکیل دهنده طرح صنعتی هستند و ذکر نوع فراورده هایی که طرح صنعتی برای آنها استفاده می شود خواهد بود و اگر طرح صنعتی سه بعدی باشد اداره می تواند نمونه ای از واقعی با ماکت آنرا از تسلیم کننده مطالبه نماید. اظهارنامه باید در بردارنده مشخصات هویتی متقاضی و طراح به همراه مدارک هویتی آنها باشد. بنابر این در هر اظهارنامه دو نوع مالکیت وجود دارد یکی مالک مادی دیگر مالک معنوی. مالک مادی همان متقاضی اعم از شخص حقیقی یا حقوقی است که پس از ثبت مالک مادی طرح شده و می تواند هرگونه دخل و تصرف در آن را داشته باشد. اما طراح ، مالک معنوی شناخته شده و حق انتقال یا واگذاری یا شراکت به غیر را ندارد. تاریخ اظهارنامه همان تاریخ تسلیم آن به مرجع ثبت یا ثبت الکترونیکی بوده و تحت حمایت قانونی قرار خواهد گرفت. مرجع ثبت پس از وصول برای تطابق آن با ما مفاد ماده 20 و 22 و بند و ماده 4 قانون مذکور آنرا ثبت و اجاطه انتشار در روزنامه رسمی صادر مینماید .