در مقوله قانون ثبت اختراع، اختراع به طور کلی به معنی راه‌حل جدید و نوآورانه برای یک مشکل فنی است. این راه حل ممکن است به ایجاد دستگاه، محصول، روش یا فرآیند کاملا” جدید مربوط بوده یا فقط بهبود جزئی محصول یا فرآیند شناخته شده‌ای باشد. صرفا” پیدا کردن چیزی که در طبیعت موجود است بطور کلی اختراع محسوب نمی‌شود، مقدار مناسب ابتکار انسانی، خلاقیت و گام اختراعی باید وجود داشته باشد. ضمن اینکه اکثر اختراعات اکنون نتیجه تلاش‌های قابل ملاحظه و سرمایه‌گذاری بلند مدت در تحقیق و توسعه هستند. بسیاری از پیشرفت‌های فنی ساده و ارزان که ارزش بازاری زیادی دارند ، درآمد و سودهای سرشار نصیب مخترعین آن‌ها یا شرکت‌ها می‌کند.
اختراع ثبت‌شده چیست؟
اختراع ثبت‌شده یعنی حق انحصاری که توسط دولت برای اختراعی داده می‌شود که جدید است، دارای گام اختراعی است و در صنعت کاربرد دارد. اختراع ثبت‌شده به مالک آن حق انحصاری می‌دهد تا از ساخت، استفاده، عرضه برای فروش، فروش یا وارد کردن یک محصول یا یک فرآیند بر اساس اختراع ثبت‌شده بدون اجازه قبلی مالک آن جلوگیری یا آن را متوقف کند. اختراع ثبت‌شده ابزار قدرتمند تجاری برای شرکت‌هاست تا بتوانند برای محصول یا فرآیند جدید حق انحصاری داشته باشند و از طریق تفویض اجازه استفاده، درآمد بیشتری کسب کنند. یک محصول مرکب (مانند دوربین ،تلفن همراه یا اتومبیل) ممکن است تعدادی اختراع را در بر داشته باشند که موضوع اختراعات ثبت شده متعددی هستند و ممکن است در مالکیت افراد مختلف باشند.
اختراعات توسط اداره ملی ثبت اختراعات یک کشور یا اداره منطقه‌ای ثبت اختراعات گروهی از کشورها ثبت می‌شود. ورقه اختراع برای مدت محدودی که عموما”۲۰ سال است، اعتبار دارد. این مدت از تاریخ تسلیم تقاضانامه ثبت اختراع آغاز می‌شود، با این شرط که هزینه‌های تمدید مربوط به موقع پرداخت شود. حق اختراع یک حق محدود به قلمرو است یعنی به مرزهای جغرافیائی کشور یا منطقه مربوط محدود می‌شود. درمقابل حق انحصاری به به‌وسیله ثبت اختراع کسب می‌شود، متقاضی باید با ارائه توصیف کتبی دقیق، صحیح و کامل اختراع در تقاضانامه اختراع آن را برای عموم افشاء کند. اختراع ثبت‌شده و در بسیاری از کشورها، تقاضانامه ثبت اختراع، از طریق انتشار در روزنامه یا مجله رسمی برای عموم افشاء می‌شود.
چرا باید اختراعات خود را ثبت کنید؟
چرخه‌های کوتاه محصول و رقابت روز افزون فشار زیادی بر شرکت‌ها وارد می‌کنند تا نوآور باشند و یا به نوآوری‌های سایر شرکت‌ها دسترسی پیدا کنند تا در بازارهای صادراتی و داخلی رقابت کنند و به این رقابت ادامه دهند. حقوق انحصاری که از ثبت اختراع به‌دست می‌آید برای شرکت‌های نوآور به منظور شکوفا شدن در یک محیط چالش برانگیز، پر خطر و پویا ممکن است عنصری حیاتی باشند. دلایل کلیدی برای ثبت اختراع موارد زیر را در بر میگیرند:
- موقعیت قدرتمند در بازار و امتیازهای رقابتی. ورقه اختراع به مالک آن حق انحصاری می‌دهد که به موجب آن وی می‌تواند از استفاده تجاری از اختراع توسط سایرین جلوگیری کند یا آن را متوقف کند و در نتیجه رقابت، خطرات و بی‌ثباتی ناشی از فعالیت جاعلین و تقلیدکنندگان را کاهش دهد. اگر شرکت شما مالک یک اختراع ثبت‌شده ارزشمند است یا اجازه بهره‌برداری از آن را کسب کرده است ، ممکن است قادر باشد در مقابل ورود رقیبان به بازار همان اختراعات موانعی به وجود آورد. این کار به شرکت شما کمک خواهد کرد به عنصر فعال برجسته در بازارهای مربوط تبدیل شود.
- سود بیشتر یا بازگشت بیشتر سرمایه. اگر شرکت شما زمان و پول قابل ملاحظه برای تحقیق و توسعه صرف کرده باشد، حمایت اختراعی ناشی از ابداعات مزبور به احیاء هزینه‌ها و بازگشت بیشتر سرمایه‌گذاری کمک خواهد کرد.
- درآمد مضاعف از محل تفویض اجازه بهره‌برداری و انتقال اختراع. به عنوان مالک یک اختراع، می‌توانید حق استفاده از آن را به سایرین تفویض کنید ودر مقابل مبالغ و یا حق امتیازی دریافت کنید تا از این راه درآمد بیشتری برای شرکت کسب کنید. فروش (یا واگذاری) یک اختراع، یعنی انتقال مالکیت در حالی‌که اجازه بهره‌برداری به معنی فقط صدور اجازه استفاده از اختراع مورد نظر تحت شرایط مشخص است.
- دسترسی به فناوری از طریق لیسانس دو جانبه. اگر شرکت شما به فناوری متعلق به سایرین علاقمند است می‌توانید از اختراعات شرکت‌تان برای مذاکره در خصوص موافقت‌نامه‌های لیسانس دو جانبه استفاده کنید که از طریق آن شرکت شما و طرف مقابل موافقت می‌کنند به یکدیگر اجازه دهند یک یا چند اختراع از اختراعات خود را تحت شرایط مقرر در موافقت‌نامه استفاده کنند.
- دسترسی به بازارهای جدید. تفویض اجازه بهره‌برداری از اختراعات (یا حتی تقاضانامه های ثبت نشده) به سایرین ممکن است باعث شود به بازارهای جدیدی دسترسی پیدا کنید که در غیراینصورت نمی‌توانستید به آن‌ها دسترسی داشته باشید. به این منظور، اختراع باید در بازارهای خارجی مربوط نیز حمایت شود.
- خطر کمتر نقض حق. با به‌دست آوردن حمایت از اختراع خود قادر خواهید بود از اینکه سایرین همان اختراع را ثبت کنند، جلوگیری کنید و همچنین احتمال نقض حقوق سایرین را هنگام بهره برداری تجاری از محصولتان را کاهش دهید. ضمن اینکه یک اختراع به خودی خود آزادی استفاده به‌وجود نمی‌آورد، ولی از اینکه سایرین همان اختراع یا مشابه آن را ثبت کنند، جلوگیری می‌کند و این دلیل معقول را ارائه می‌دهد که اختراعی که شما ثبت کرده‌اید، جدید است و به‌طور چشمگیر از سابقه افشاء قبلی تفاوت دارد.
- توانای بیشتر برای دریافت وام و/یا جمع آوری منابع مالی با نرخ معقول بهره. مالکیت اختراع (یا اجازه بهره برداری از اختراع متعلق به اشخاص ثالث) ممکن است توانائی شما برای جمع آوری منابع مالی و سرمایه برای عرضه محصول به بازار را افزایش دهد. در برخی بخش‌ها (مثلا” بیوتکنولوژی)، اغلب لازم است اختراعات قوی داشته باشید تا سرمایه‌‍گذاران را جذب کنید.
- ابزاری قدرتمند برای اقدام قانونی علیه تقلیدکنندگان و سوءاستفاده کنندگان. به منظور اجرای موثر حق انحصاری حاصل از ثبت یک اختراع ممکن است گاهی لازم باشد به راه‌های قانونی و طرح دعوی متوسل شوید یا توجه اشخاصی که حقوق اختراع شما را نقض می‌کنند، به حقوق اختراع‌هایتان جلب کنید. مالکیت یک اختراع به‌طور قابل ملاحظه‌ای توانایی شما برای طرح دعوی به‌طور موفقیت‌آمیز علیه کپی‌کنندگان و تقلیدکنندگان محصولی که به‌عنوان اختراع ثبت شده است را افزایش می‌دهد.
- وجهه مثبت شرکت شما. شرکای تجاری، سرمایه گذاران، سهامداران و مشتریان ممکن است اختراع‌های شما را به عنوان نشانه‌ای از سطح بالای مهارت و دانش، تخصص و ظرفیت فناوری شرکت شما تلقی کنند. هنگام جمع‌آوری منابع مالی، یافتن شرکای تجاری و ارتقای وجهه و ارزش بازاری شرکت شما ممکن است مفید باشد. برخی شرکت‌ها اختراعات خود را در آگهی‌های تبلیغاتی درج می‌کنند تا وجهه نوآورانه در نظر عموم بوجود آورند.